Yunus Emre ve Türkçe

Yunus Emre, Türk milletinin yetiştirdiği en büyük şairlerden birisidir. Yunus Emre’nin günümüzde ilgiyle okunmasının ve tanınmasının nedenlerinden birisi de Türkçe’nin söz inceliklerini kullanmada gösterdiği üstün başarıdır. 13. yüzyılda Anadolu’da yeni bir edebiyat dilinin (Batı Türkçesi yazı dilinin) doğuşunda etkili olmuştur. Eski Anadolu Türkçesi denilen bu devrin en büyük temsilcilerinden olan şairimiz, Türkçe’yi son derece güzel kullanıp işleyen, geliştiren büyük bir sanatkârdır. Yunus halkın dilini en canlı, en ışıklı ve en sıcak şekilde kullanmıştır. Yunus edebî bir dil kullanmakla birlikte halk tarafından anlaşılabilen bir şair olmayı da başarmıştır. 

Türkçe’nin bir edebiyat ve kültür dili olmasında Yunus’un hizmeti son derece büyüktür. Onun kullandığı dil İslâmi Türk medeniyetinin o devirde taşıdığı bütün zenginliği içine alan ve aksettiren milli bir dildir. Türk halkının duygu, heyecan ve düşüncelerini, bütün iç zenginliğini en iyi şeklide verebildiği için de son derece samimi ve bizdendir. Yunus sade bir dil kullandığından halk, onu yüzyıllar boyunca severek okumuştur, günümüzde de severek okumaktadır. Türk milleti Yunus’ta kendi öz dilini ve kendi iç dünyasını bulmaktadır. Yunus’un şiirlerinde sosyal olayların ve mahalli hayatın izlerini görmek mümkündür.

Anadolu’da Türk yazı dilinin gelişmesinde etkili olan Yunus Emre, şiirleri ve ilahileriyle yüzyıllar boyu insanlara ahlâkî değerleri öğretmiştir. Hoşgörü, edep, âdil olmak, dürüstlük gibi toplumsal değerlerin yanı sıra tasavvufi öğretileri de Türkçe kelimelerle Anadolu halkının anlayacağı bir dille ifade etmiştir. Yunus Emre Arapça ve Farsça ifade edilen pek çok dinî ve tasavvufî kavramın Türkçe karşılıklarını kullanmıştır. Allah- Çalap/ Tanrı aşk(A.)-sevü  evliya(A)-eren cennet(A.)-uçmak cehennem(A.)-tamu günah(F.)-yazuk şarap(A.)-süci mest(F.)-esrük münker nekir(A.)-sorucular . 

Yunus Emre’nin düşünceleri ve söyledikleri Anadolu insanına seslenen diğer erenlerden farklı değildir. Pek çok düşünüre, şaire ve halk ozanına öncülük etmiştir. Türkçe’yi eşsiz bir hüner ve kabiliyetle kullanan Yunus, şiirlerinde halkın dilinde hala varlığını sürdüren kelimeleri yazılı metinlerde kullanmıştır. Böylece yaşadığı devirde edebi dilin oluşmasına katkıda bulunmuştur.  

Yunus Emre’nin şiirleri Türkçe’nin tanıtılmasına ve topumun tüm kesimlerinde kullanılmasında etkili olmuştur. Anadolu’dan Balkanlar’a Müslüman Türk kültürünün yaşatılmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca Anadolu’da ve Rumeli’de faaliyet gösteren tarikatların ortak düşüncesi ve sesi haline gelmiştir.

Dr. Öğr. Üyesi Tuba ONAT ÇAKIROĞLU